Τα μαγικά σπήλαια της Πρέσπας [Εικόνες]

Απάτητα, σκοτεινά, βυθισμένα στο νερό.
Τουλάχιστον 25 σπήλαια, βάραθρα και βραχοσκεπές αποκάλυψαν και εξερεύνησαν τα μέλη της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας Βόρειου Ελλάδας στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, σε δύο απανωτές επισκέψεις τους.

Μοναδική η θέα προς τα νερά της λίμνης από το σπήλαιο - ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας
Από αυτά περισυνέλεξαν πλήθος κεραμικής που καλύπτει ένα χρονολογικό φάσμα από τη Νεότερη Νεολιθική ως και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και παραπέμπει σε όμορες προϊστορικές θέσεις στη γειτονική Αλβανία.
Στις δύο αποστολές στα εντυπωσιακά σπήλαια, πέρσι και φέτος τον Ιούλιο, συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι, Μιχάλης Κοντός, Χριστίνα Μιχελάκη και Μιλτιάδης Μυτελέτσης και τα αποτελέσματα είναι πολύ ενδιαφέροντα.
«Λόγω της μεγάλης πτώσης της στάθμης της λίμνης τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν αποκαλυφθεί πολλά λιμναία σπήλαια που δεν ήταν παλαιότερα γνωστά ή δεν ήταν γνωστές οι πραγματικές τους διαστάσεις, καθώς το μεγαλύτερο μέρος τους κατακλυζόταν από νερά», δήλωσε στο «Εθνος» ο κ. Μυτελέτσης.

Το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος
Μοναστικοί χώροι
Εξαιρετικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κυρίως τα σπήλαια που χρησιμοποιήθηκαν ως ασκηταριά και μοναστικοί χώροι κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους με πιο σημαντικά αυτά της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, της Μικρής Ανάληψης και της Παναγίας Ελεούσας.
Τα σπήλαια που ερευνήθηκαν έχουν διανοιχθεί στα ασβεστολιθικά πετρώματα των απόκρημνων βραχοπλαγιών που περιτρέχουν τις όχθες της λίμνης.

Το σπήλαιο Ράκσανετς ΙΙ, στο οποίο εντοπίστηκε τμήμα παλαιοδαπέδου με όστρακα εγκλωβισμένα σε σταλαγμιτικό υλικό.
Αρχαιολόγοι και σπηλαιολόγοι έφτασαν σε αυτά με βάρκα, καταδύθηκαν σε βάθος, μαγεύτηκαν από τα χρώματα που έκανε το νερό στους βράχους, αλλά και από τους σχηματισμούς των πετρωμάτων που έδιναν μυστηριακό τόνο στο τοπίο. Γεωγραφικά τα σπήλαια και τα βάραθρα είναι κατανεμημένα στις δύο πλευρές του κολπίσκου των Ψαράδων και από εκεί δυτικά ως τα ελληνοαλβανικά σύνορα και ανατολικά ως τον μυχό του κόλπου της Κούλας.
Η αποστολή εστίασε την έρευνα και τη μελέτη της στα αρχαιολογικά κατάλοιπα στα σπήλαια Ράκσανετς Ι, ΙΙΙ και Τσέρνα ΙΙ, από τα οποία τα δύο τελευταία ήταν, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ΄70, στο μεγαλύτερο μέρος τους βυθισμένα στη λίμνη.

Το Ράκσανετς Ι βρίσκεται στη δυτική όχθη του όρμου των Ψαράδων και αποτελείται από έναν μικρό προθάλαμο και δύο θαλάμους, σχεδόν τετράπλευρους, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Ράκσανετς ΙΙ. Και από τα δύο σπήλαια περισυνελέγησαν όστρακα χειροποίητης και τροχήλατης κεραμικής, ενώ στο Ράκσανετς ΙΙ εντοπίστηκε και τμήμα παλαιοδαπέδου με όστρακα εγκλωβισμένα σε σταλαγμιτικό υλικό.
Το σύμπλεγμα σπηλαίων στη θέση Τσέρνα βρίσκεται στις νότιες όχθες της Μεγάλης Πρέσπας και αποτελείται από τρία συνεχόμενα σπήλαια, το τρίτο από τα οποία εντοπίστηκε σχετικά πρόσφατα και για τον λόγο αυτόν η εξερεύνηση και η χαρτογράφησή του δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί.
Κεραμικά, λίθινα εργαλεία, πήλινα βάρη από δίχτυα αλιείας, τμήμα πήλινου περίαπτου εντοπίστηκαν στα σπήλαια αυτά, γεγονός που δείχνει μια πολύχρονη κατοίκησή τους κατά τους προϊστορικούς χρόνους

Κεραμικά, λίθινα εργαλεία, πήλινα βάρη από δίχτυα αλιείας, τμήμα πήλινου περίαπτου, εντοπίστηκαν στα σπήλαια αυτά, γεγονός που δείχνει μια πολύχρονη κατοίκησή τους κατά τους προϊστορικούς χρόνους.
Τα περισσότερα όστρακα είναι ακόσμητα, υπάρχουν ωστόσο και περιορισμένα δείγματα επιμελημένης κεραμικής με πλαστική, εγχάρακτη, εμπίεστη και barbotin διακόσμηση, καθώς επίσης και όστρακα ανοιχτών αγγείων με επιμελημένη εσωτερική και αδρή εξωτερική επιφάνεια.
Η πλειονότητα των ευρημάτων παρουσιάζει αναλογίες που παραπέμπουν σε παρόμοιες προϊστορικές θέσεις της ευρύτερης λεκάνης της Κορυτσάς (λιμναίοι οικισμοί Kallamas, Sovjan, Maliq κ.ά.) στην Αλβανία.
Τα μαγικά σπήλαια της Πρέσπας

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους πάντως, μεμονωμένα παραδείγματα μπορούν να χρονολογηθούν και σε μεταγενέστερες, της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, περιόδους έως και τους νεότερους χρόνους.
Μυστήριο και κατάνυξη στα ασκηταριά
Σκαλισμένα στους βράχους, δίπλα σε ταπεινούς ναούς, χτισμένους με ντόπια πέτρα, τα ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας αποπνέουν μυστήριο και κατάνυξη. Μοναχοί, ταγμένοι στο χριστιανικό ασκητισμό, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, απόκοσμοι και μόνοι, έστησαν τα πρόχειρα καταλύματά τους.
Το καλύτερα διατηρημένο ασκηταριό είναι αυτό της Παναγίας Ελεούσας, που βρίσκεται σε μια μικρή παραλία, μέσα σε ένα βαθύ σπήλαιο με σχεδόν κάθετους βράχους. Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Ελεούσα και σύμφωνα με την ιδρυτική επιγραφή, χτίστηκε το 1409, από τρεις μοναχούς, τον Σάββα, τον Ιάκωβο και τον Βαρλαάμ.
Το παλαιότερο ωστόσο είναι το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που πρέπει να ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα. Στον μυχό μιας μικρής παραλίας μέσα στον βράχο σώζεται πετρόχτιστος, μονόχωρος ναός και βορειότερα τα κελιά των μοναχών, η πρόσβαση στα οποία γίνεται με μικρή ξύλινη σκάλα.
Ψηλότερα όλων είναι το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης, που χρονολογείται στο τέλος του 15ου αιώνα και στον ναό σώζονται παραστάσεις της Παναγίας Βλαχερνίτισσας, της Πεντηκοστής και της Ανάληψης.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ - ethnos.gr
apocalypsejohn