Τα μυστικά του ασβεστίου

Το ασβέστιο ανήκει στα µέταλλα που ασκούν ένα µεγάλο εύρος δράσεων στον ανθρώπινο οργανισµό. 

Εκτός από το γεγονός ότι αποτελεί κύριο συστατικό των οστών και των δοντιών, είναι επίσης απαραίτητο για τις συσπάσεις των µυών, τη µετάδοση νευρικών ώσεων, τη λειτουργία της καρδιάς, την πήξη του αίµατος, την παραγωγή ενέργειας, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήµατος και πολλά άλλα. Ποσοστό 1-2% του βάρους µας αντιστοιχεί στο ασβέστιο.

Τα γαλακτοκοµικά προϊόντα αποτελούν την πιο σηµαντική πηγή ασβεστίου για τον ανθρώπινο οργανισµό. Παρακάτω παραθέτουµε, µε τη µορφή ερωτήσεων και απαντήσεων, τις πιο σηµαντικές θετικές επιδράσεις του ασβεστίου, πολλές από τις οποίες είναι άγνωστες, καθώς βρίσκονται στη σκιά της πιο γνωστής δράσης του στην υγεία των οστών και την πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Ασκεί το ασβέστιο αντικαρκινική δράση;

Υπάρχουν µελέτες που έχουν δείξει ότι το ασβέστιο µειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του εντέρου, ιδιαιτέρως σε άτοµα µε βεβαρηµένη κληρονοµικότητα. Η αντικαρκινική αυτή δράση ερµηνεύεται µε βάση τη δέσµευση από το ασβέστιο των χολικών αλάτων και των λιπαρών οξέων, τα οποία διεγείρουν τον πολλαπλασιασµό των κυττάρων στο έντερο.

Δρα το ασβέστιο κατά της υπέρτασης;

Μετά από περίπου 20 χρόνια αµφισβητήσεων, υπάρχουν πλέον επαρκείς ενδείξεις, που υποστηρίζουν τον ωφέλιµο ρόλο του ασβεστίου και της εµπλουτισµένης σε ασβέστιο δίαιτας στη ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης. Στη µελέτη DASH, 549 άτοµα υποβλήθηκαν σε συνδυασµένη δίαιτα πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκοµικά προϊόντα χαµηλής περιεκτικότητας σε λίπος (3 µερίδες/ηµέρα). Η δίαιτα αυτή µείωσε τη συστολική αρτηριακή πίεση κατά 5.5 mm Hg και τη διαστολική κατά 3.0 mm Hg.

Βελτιώνει το ασβέστιο τα συµπτώµατα προεµµηνορρυσιακού συνδρόµου;

Αρχικές µελέτες δείχνουν ότι τα συµπληρώµατα ασβεστίου µειώνουν κατά 48% τη βαρύτητα των συµπτωµάτων του προεµµηνορρυσιακού συνδρόµου. Στον πόνο, ειδικότερα, η µείωση φτάνει το 54% (placebo 30%). Η ερµηνεία αυτής της δράσης πιθανώς βρίσκεται στην υπόθεση ότι οι γυναίκες µε προεµµηνορρυσιακό σύνδροµο έχουν λειτουργική υποασβεστιαιµία, κατά την οποία οι συγκεντρώσεις ασβεστίου στα ούρα και το αίµα είναι µεν φυσιολογικές, αλλά αυτό συµβαίνει επειδή µη φυσιολογικά υψηλές στάθµες παραθορµόνης µετακινούν σταθερά ασβέστιο από τα οστά στην κυκλοφορία. 

Περισσότερη έρευνα στο πεδίο αυτό είναι απαραίτητη. Όµως, αν λάβει κανείς υπόψη του πόσο απαραίτητο είναι το ασβέστιο στις γυναίκες από την παιδική ηλικία για την πρόληψη της οστεοπόρωσης, τις δράσεις του στο προεµµηνορρυσιακό σύνδροµο, τη µείωση της πίεσης (ιδιαιτέρως της συστολικής) και τη µείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου, το ασβέστιο αναδεικνύεται σε απολύτως απαραίτητο συµπλήρωµα για κάθε γυναίκα.

Μειώνει το ασβέστιο τον κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων;

Στην Nurse’s Health Study, µε συµµετοχή 86.000 γυναικών, αποδείχτηκε ότι η συµπληρωµατική πρόσληψη ασβεστίου σε δόση >400mg ηµερησίως, µείωσε σηµαντικά τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Η δοσολογία >600mg δεν προσφέρει περαιτέρω βελτίωση της προστατευτικής έναντι του εγκεφαλικού επεισοδίου δράσης. Εκφράζεται η υπόθεση πως αυτό το αποτέλεσµα οφείλεται τόσο στη µείωση της χοληστερόλης, όσο και στην αντιθροµβωτική δράση που ασκεί το ασβέστιο. Ωστόσο, η υπόθεση δεν είναι επαρκής και χρειάζεται περισσότερη έρευνα.

Εξαρτάται η απορρόφηση ασβεστίου από την ηλικία;

Η απορρόφηση του ασβεστίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, µεταξύ των οποίων η ηλικία και η κατάσταση υγείας. Στη νηπιακή ηλικία, η απορρόφηση φτάνει το 60%, για να µειωθεί στο 28% στην προεφηβική ηλικία. Αυξάνεται πάλι στο 34%, όταν η εφηβική ανάπτυξη εµφανιστεί, για να πέσει στο 25% δύο χρόνια µετά και να παραµείνει σε αυτό το ποσοστό για πολλά πολλά χρόνια. Στην εγκυµοσύνη παρατηρείται αύξηση της απορρόφησης, ενώ µετά την εµµηνόπαυση, το ποσοστό απορρόφησης πέφτει κατά 0.2% ετησίως.

Ποιες είναι οι ανάγκες σε ασβέστιο;

Η πρόσληψη ασβεστίου πρέπει να φτάνει τα 800-1000 mg ηµερησίως. Περίπου η διπλάσια ποσότητα είναι απαραίτητη στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία, στην εγκυµοσύνη, στην περίοδο θηλασµού και στα άτοµα άνω των 60. Οι ηµερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο µπορούν να καλυφθούν µε την κατάλληλη διατροφή ή µε διαιτητικά συµπληρώµατα, αν η διατροφή για κάποιους λόγους δεν είναι επαρκής από την άποψη πρόσληψης ασβεστίου. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να προσεχθεί η δόση των συµπληρωµάτων (όχι πάνω από 800-1000 mg ηµερησίως), γιατί η υπερβολική λήψη ασβεστίου µπορεί να προκαλέσει παρενέργειες, όπως νεφρολιθίαση. Η λήψη συµπληρώµατος που συνδυάζει, µαζί µε το ασβέστιο, τη βιταµίνη D είναι προτιµότερη, ιδιαιτέρως για τους ηλικιωµένους που δεν βγαίνουν συχνά έξω από το σπίτι.

Αυξάνονται οι ανάγκες σε ασβέστιο κατά την εγκυµοσύνη;

Το έµβρυο αποσπά από τη µητέρα του συνολικά περίπου 25-30 γρ. ασβεστίου. Τα περισσότερα από αυτά τις τελευταίες 10 εβδοµάδες. Εποµένως, στην κύηση οι επιπλέον ανάγκες σε ασβέστιο είναι µόνο 260mg ηµερησίως. Η φύση, ωστόσο, έχει φροντίσει κατάλληλα. Έτσι, κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης αυξάνεται ο ρυθµός απορρόφησης ασβεστίου. Εποµένως, εφόσον υπάρχουν και επαρκείς ποσότητες βιταµίνης D, ο µηχανισµός αυτός επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών σε ασβέστιο στις γυναίκες οι οποίες δεν υστερούν, λόγω διατροφικών συνηθειών, στην πρόσληψη ασβεστίου. Η χρήση συµπληρώµατος ασβεστίου είναι απολύτως απαραίτητη, αν οι διατροφικές συνήθειες της εγκύου δεν εξασφαλίζουν αυτήν την πρόσληψη µέσω των τροφών.

Ποιο άλας ασβεστίου είναι προτιµότερο;

Ο βαθµός απορρόφησης φαίνεται ότι διαφέρει από άλας σε άλας ασβεστίου. Σε µια µελέτη, εξετάστηκε η απορρόφηση 250mg Ca, σε διάφορες χηµικές ενώσεις. Τα αποτελέσµατα έδειξαν τα παρακάτω ποσοστά απορρόφησης.

Αρκετές µελέτες έχουν δείξει ότι το κιτρικό ασβέστιο είναι πάντα κατά 22-27% ανώτερο του ανθρακικού ασβεστίου σε ότι αφορά στην απορρόφηση κι εποµένως είναι προτιµητέο. Πάντως, ανεξαρτήτως του άλατος που χρησιµοποιείται, είναι καλύτερο κάθε δόση να µην ξεπερνά τα 500mg, καθώς µε χαµηλότερες δόσεις βελτιώνεται η απορρόφηση. Άτοµα µε αχλωρυδρία ή χρόνια χρήση αναστολέων έκκρισης γαστρικού οξέος (Losec, Zantac κι όλα τα οµοειδή) θα πρέπει να λαµβάνουν οπωσδήποτε συµπλήρωµα ασβεστίου στο µέσο των γευµάτων, γιατί η έλλειψη οξέος αναστέλλει την πρόσληψη ασβεστίου. Οι τρέχουσες διαιτητικές συστάσεις για το ασβέστιο είναι 800 mg ηµερησίως για παιδιά ηλικίας 4-8 ετών και 1300 mg ηµερησίως για παιδιά και εφήβους ηλικίας 9-18 ετών.

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΙΟ. Σηµασία έχει η παιδική και  η εφηβική ηλικία

Από την άποψη της πρόληψης, η οστεοπόρωση είναι µακράν η νόσος στην οποία η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου µπορεί να κάνει τη διαφορά. Η πρόσληψη ασβεστίου µειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης, καθώς µεταβάλλει ευνοϊκά τη γενετικά προσδιορισµένη «µέγιστη οστική πυκνότητα», κατάσταση στην οποία φτάνει κανείς περίπου στην ηλικία των 30 ετών. Από την ηλικία αυτή και µετά, η πορεία της οστικής πυκνότητας είναι πτωτική για όλους, ενώ υπάρχουν και κλινικές καταστάσεις (όπως η πρώιµη εµµηνόπαυση, η λήψη κορτικοστεροειδών), που επιταχύνουν αυτό το ρυθµό. 

Το µεγαλύτερο ποσοστό της οστικής µάζας συσσωρεύεται κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών της ζωής και, εποµένως, η παιδική ηλικία και η εφηβεία είναι κρίσιµες περίοδοι για την επίτευξη ιδανικών τιµών αυτής της βιολογικής παραµέτρου. Κατά την εφηβεία, σχηµατίζεται περίπου το 45% του συνόλου της οστικής µάζας του σώµατος. Η αναπτυξιακή αυτή έκρηξη απαιτεί την υποστήριξη από επαρκή επίπεδα ασβεστίου κατά τη διάρκεια της προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας. Η µέγιστη οστική µάζα θα καθορίσει αµετάκλητα την οστική πυκνότητα, κατά τη διάρκεια των ετών της ενηλικίωσης και του γήρατος. Ορθώς, εποµένως, η οστεοπόρωση, έχει εύστοχα χαρακτηριστεί ως «η παιδιατρική νόσος µε τις γηριατρικές επιπλοκές».

 Τροφές πλούσιες σε ασβέστιο (mg/100g)

ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΣΕ ΠΟΙΑ ΟΜΑΔΑ ΑΝΗΚΕΤΕ 

Στις γυναίκες, µε τα πρώτα κλιµακτηριακά συµπτώµατα έχουµε αυξηµένη ετήσια απώλεια οστικής µάζας. Ο ταχύτερος ρυθµός απώλειας παρατηρείται µέσα στα πρώτα 5 µετεµµηνοπαυσιακά έτη και στη συνέχεια µειώνεται προοδευτικά. Παλαιότερα, όλες οι γυναίκες υποβάλλονταν σε θεραπεία µε βάση κάποια ευρήµατα από εξετάσεις. Σήµερα, έχουµε στη διάθεσή µας τόσο τις τεχνικές οστικής πυκνοµετρίας, όσο και τους βιοχηµικούς οστικούς δείκτες. Από την άλλη πλευρά, ξέρουµε καλά ότι ποσοστό 70% των γυναικών χάνει πολύ λίγο σχετικά οστούν (π.χ. 0.5-1.5% ετησίως ή 5%-15% στην δεκαετία), ενώ το άλλο 30%, γνωστές ως fast bone loosers ή high bone turnover patients) εµφανίζουν πολύ γρήγορη οστική απώλεια (2-9% το χρόνο ή 20%-80% στην δεκαετία). 

Είναι φανερό ότι η θεραπευτική παρέµβαση θα βασιστεί, στις περισσότερες περιπτώσεις, τόσο στις µετρήσεις οστικής πυκνότητας, όσο και στους βιοχηµικούς οστικούς δείκτες. Έτσι, αν η οστική πυκνότητα βρεθεί στα ανώτερα φυσιολογικά επίπεδα, η ασθενής δεν χρειάζεται να επανεξεταστεί, γιατί είναι απίθανο να ανπτύξει οστεοπόρωση. Αν η οστική πυκνότητα είναι µικρότερη, περίπου στο µέσο φυσιολογικό όρο, µετρώνται οι βιοχηµικοί δείκτες που προσδιορίζουν τον ετήσιο ρυθµό οστικής απώλειας. Αν η ασθενής ανήκει στους fast bone loosers, απαιτείται άµεση έναρξη προληπτικής θεραπείας.

Του Μιχάλη Πιτσιλίδη

http://lifepositive.gr